+ -
|

Historia odkryć matematycznych

TALES Z MILETU
(ok. 640-546 r. p.n.e.)

Tales z Miletu

Tales z Miletu uważany jest za jednego z ,,siedmiu mędrców'' czasów antycznych i ojca nauki greckiej. Już starożytni nazywali go ,,pierwszym'' matematykiem i astronomem. I tak było rzeczywiście. To Tales założył jońską szkołę filozofów przyrody. Czynnie uczestniczył w życiu politycznym i gospodarczym swego miasta, które przez pewien okres pozostawało pod okupacją perską. Utrzymywał ożywione stosunki handlowe z Egiptem, Fenicją i Babilonią, dokąd eksportowano tkaniny miletańskie, stąd jego liczne podróże do tych krajów. Wtedy prawdopodobnie zapoznał się z osiągnięciami matematyki i astronomii Egiptu i Babilonii.
Tales należał do ludzi praktycznych i doskonale umiał zastosować posiadaną wiedzę do swoich transakcji handlowych. Jego poglądy filozoficzne zrywały z, przeważającą we współczesnym świecie, koncepcją dotyczącą powstania wszechświata i mitologiczną interpretacją zjawisk przyrody. Starożytni pisarze donoszą, że Tales przewidział zaćmienie słońca na dzień 28 maja 585 r. p.n.e. Ponadto potrafił określić wysokość piramidy na podstawie rzucanego przez nią cienia. Korzystał wtedy z proporcjonalności odcinków, jakie dwie proste równoległe odcinają na ramionach kąta. Tales jako pierwszy uzasadnił to ,,praktyczne'' twierdzenie, co świadczy o jego wielkości wśród twórców geometrii. Twierdzenie nazwano twierdzeniem Talesa dla uczczenia pamięci człowieka, który jako pierwszy je udowodnił. Dotąd matematyków egipskich i babilońskich interesowała odpowiedź na pytanie ,,jak'', natomiast Tales zadał pytanie ,,dlaczego'', aby na koniec znaleźć na nie odpowiedź. Nie jesteśmy dziś w stanie ustalić, w jaki sposób Tales przeprowadził dowód podanego wyżej twierdzenia. Stąd prawdopodobnie sceptycyzm w opiniach o Talesie niektórych badaczy. Wybitny historyk matematyki starogreckiej T. Heath uważał, że nawet Euklides nie dowodził tak oczywistego faktu jak ten, iż średnica dzieli koło na połowy. Eudemos, pisarz epoki Euklidesa, znał zapewne pojęcie dowodu. Nie ma jednak podstaw, aby odrzucać jego relację o dowodzeniu już przez Talesa przypisywanych mu twierdzeń.
Proklos, komentator pierwszej księgi Elementów Euklidesa, w oparciu o zaginioną Historię geometrii Euklidesa, uważał Talesa za autora jeszcze wielu innych twierdzeń geometrycznych, między innymi:
* twierdzenia, że kąty przypodstawne w trójkącie równoramiennym są równe;
* twierdzenia o równości kątów wierzchołkowych trójkąta równobocznego;
* twierdzenia o przystawaniu trójkątów o równym boku i przyległych dwu kątach;
* twierdzenia, że kąt wpisany w półokrąg jest prosty;
* twierdzenia, że średnica dzieli koło na połowy.
Tales, łącząc teorię z praktyką, zbudował fundamenty geometrii jako nauki dedukcyjnej, która nie była bez znaczenia w stworzeniu przez Euklidesa Elementów.
O Talesie krąży wiele anegdot. Najbardziej znana jest ta autorstwa Platona. Wspomina on, że Tales, obserwując gwiazdy, wpadł do studni. Wówczas piękna niewolnica zażartowała, że Tales chce wiedzieć, co się dzieje na niebie, a nie dostrzega, tego co znajduje się pod jego stopami.

----------------------

Maria Małycha